Lutownice dla elektroników – jak wybrać?

Dla wielu początkujących elektroników lutownica jest wręcz obowiązkowym narzędziem. Dostarcza ona wystarczającą ilość ciepła, aby stopić lut, który w efektywny i szybki sposób łączy ze sobą elementy. Wykorzystywane niegdyś wyłącznie przez fachowców zajmujących się naprawą elektroniki, lutownice stały się aktualnie powszechnym narzędziem ręcznym w zestawie każdego majsterkowicza. Jak zatem wybrać takie, które najlepiej przysłużą się elektronikowi?

Rodzaje lutownic

Firmy produkują różne rodzaje lutownic do wielorakich zadań. Niektóre z nich emitują intensywne ciepło, aby zapewnić szybkie temperatury topnienia. Inne posiadają głowice, które umożliwiają użytkownikom tworzenie małych otworów. Ze względu na odmienne sposoby wykorzystania lutownicy, wielu elektroników posiada większość z najpopularniejszych typów, to których zalicza się:

Lutownica Hot Air

Są bardzo przydatnymi narzędziami, niezbędnymi w każdym warsztacie elektronicznym. Podczas budowania płytek drukowanych istnieje wiele możliwości popełnienia błędów. Lutownice Hot Air pozwalają na pracę z bardzo delikatnymi elementami. Wszystko dzięki temu, że podczas lutowania wykorzystują gorące powietrze do topnienia materiałów, więc nie wymagają fizycznego kontaktu ze spoiwem. Wybierając ten model zastanów się nad tym, jak wielkiej dyszy potrzebujesz – te mniejsze świetnie spiszą się przy skomplikowanych PCB, w których musisz dotrzeć do mikroskopijnych elementów. Nie będą one jednak zbyt wydajne przy większych podzespołach. Warto więc wybrać lutownicę Hot Air, która posiada przynajmniej dwie wymienne dysze.

Lutownica grzałkowa

Wśród tego rodzaju najpopularniejsze są lutownice oporowe i kolbowe. Ciepło w nich powstaje dzięki zamontowanej grzałce, a ta z kolei energię do działania pobiera z zasilacza, który jest osobnym elementem lutownicy. Dzięki temu całość jest dość lekka, a sprzęt ma bardzo niewielkie rozmiary. To rozwiązanie pozwala na pracę nawet na niestandardowych, małych obiektach, a także na szybkie przemieszczanie sprzętu. Lutownice oporowe są zazwyczaj pierwszym wyborem elektroników. Zwróć uwagę na to, jakie groty oferowane są do danej lutownicy kolbowej. Często różnią się one ceną w zależności od producenta.

Lutownica transformatorowa

W lutownicach transformatorowych ciepło wytwarza się poprzez przepływanie prądu o dużym natężeniu przez drut, który stanowi też jednocześnie grot. Ten rodzaj lutownic działa najszybciej i może nagrzać się do odpowiedniej temperatury w przeciągu kilku sekund. Jest to niezwykle przydatne w przypadku instalacji i podzespołów, które wymagają sporej ilości cyny lub innego spoiwa. Przy zakupie tego modelu oceń to, czy nie jest dla Ciebie zbyt ciężki. Zintegrowany transformator znacznie podnosi wagę urządzenia, przez co nie nadaje się ono do bardzo precyzyjnej pracy.

Jak lutować?

Lutowanie jest jednym z łatwiejszych zadań, z jakimi ma się do czynienia podczas pracy z elektroniką. Nie zmienia to jednak faktu, że niewłaściwie posługiwanie się narzędziem może nie tylko zepsuć poszczególne podzespoły, ale także zniszczyć całą PCB.

Co zatem musisz wiedzieć o lutowaniu?

Lut jest nazwą materiału użytego do lutowania. Historycznie wiele z nich zawierało ołów lub kadm, ale zostały one wycofane ze względów zdrowotnych.
Lut jest zwykle złożony z dwóch lub więcej metali połączonych ze stopem. Srebro, antymon, miedź, cyna i cynk są najpowszechniejszymi składnikami.
Cyna lutownicza jest miękka i elastyczna. Zwykle znajduje się w cewce lub szpuli, która może być rozciągnięta i wygięta.
Lut może zawierać topnik z naturalnej kalafonii (soku drzewnego) lub kwasu chemicznego. Topnik zapobiega utlenianiu podczas chłodzenia, dzięki czemu spoiwo i jest mocne.
Pasty lutownicze ułatwiają lutowanie miękkich materiałów.

Lutowanie krok po kroku

Uwaga! Pamiętaj o tym, że większość lutownic nagrzewa się do temperatury 450oC, więc zachowaj ostrożność podczas pracy!

1. Wybierz odpowiednią lutownicę - do prac elektronicznych sprawdza się 40-watowe urządzenie o temperaturze ok. 500oC.
   Wybierz lut - upewnij się, że łączy się on z elementami, które chcesz przylutować. Cyna jest preferowanym wyborem, ponieważ jest tania i sprawdza się przy wielu zadaniach.
2. Podłącz lutownicę i pozwól się jej rozgrzać.
3. Umieść element w miejscu, które chcesz przylutować. W przypadku lutowania na płytce upewnij się, że przewody komponentu są odpowiednio umieszczone w otworach.
4. Podnieś drut lutowniczy. Zawsze pracuj na długim kawałku, by nie oparzyć ręki.
5. Końcówkę lutownicy umieść na przytwierdzanym podzespole (przez sekundę). Szybko dotknij przewodu lutowniczego do punktu lutowania i przyłóż do niego lutownicę. Lut powinien natychmiast się stopić. Lutowanie na płytce PCB nigdy nie powinno wymagać więcej niż około 3-4 sekundowego topnienia lutu.
6. Twój lut może się luźno zbierać, tworząc wklęsłe boki, rozpościerając się wokół komponentu. Nie powinien się kulić lub wyglądać na nierówny.
7. Upewnij się, że nie dmuchasz na cynę lub w inny sposób nie pomagasz jej stygnąć. Może to spowodować grudkowatość lub osiadanie zanieczyszczeń.

Częste awarie - dlaczego lutownica nie grzeje i nie topi cyny?

Jeśli masz problemy z lutownicą, prawdopodobnie uszkodzony został element grzewczy. Te części wykonane są z drutu oporowego, który jest ściśle owinięty wokół metalowej szpuli. Gdy ulegnie awarii, lutownica nie może już wytwarzać ciepła.

Jeśli jednak lutownica nadal generuje ciepło, prawdopodobnie winna jest końcówka lutownicy. Kiedy nie jest właściwie i regularnie konserwowana, to na jej powierzchni powstają zanieczyszczenia, które utrudniają przenoszenie ciepła z elementu grzewczego na wierzchołek lutownicy.

Większość lutownic zasilanych jest energią elektryczną, a jeśli obwód zostanie przerwany, to urządzenie przestaje działać. Jeśli Twoja lutownica nie wytwarza ciepła, jest to prawdopodobnie spowodowane przerwą w obwodzie elektrycznym, wynikającą z błędnego połączenia urządzenia lub elementu grzewczego.

Autor: Sławomir Gagatek – właściciel sklepu z narzędziami Narzedziak.pl Absolwent Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu. Z rynkiem narzędziowym związany 2005 roku. Doświadczenie i wiedza poparta wieloma certyfikatami i szkoleniami. Prywatnie majsterkowicz hobbysta.