W poprzedniej części opisałem podział pilników do metalu ze względu na kształt ostrza i tym samym zastosowanie do konkretnej obróbki. W tej części artykułu, chciałbym opisać pokrótce klasyfikację pilników ze względu na gęstość i rodzaj nacięcia. Skupię się jedynie na klasyfikacjach podawanych przez producentów, których produkty są oferowane w Naszym sklepie.
Pilniki do metalu to narzędzia ścierne wykorzystywane do precyzyjnej obróbki powierzchni metalowych, a ich dobór zależy od klasyfikacji według norm oraz rodzaju nacięcia. W zależności od stopnia gradacji i liczby nacięć na centymetr długości, pilniki mogą służyć do zgrubnej obróbki, wygładzania powierzchni lub precyzyjnego wykańczania detali.
Na rynku funkcjonują różne normy klasyfikujące pilniki do metalu. W Polsce stosowana jest norma PN 56/M-64580, natomiast w krajach anglosaskich popularne są normy BS 498:1990 oraz US Federal Standard GGG-f-325b.
Wg normy PN pilniki dzielą się na:
Natomiast w angielskich i amerykańskich standardach klasyfikacja wygląda nieco inaczej:
Zasada wyboru pilnika jest prosta: im mniejszy numer gradacji, tym szybsza obróbka, ale kosztem dokładności wykończenia.
Dobór odpowiedniego pilnika do metalu to nie tylko kwestia kształtu i gradacji, ale także rodzaju nacięcia, które decyduje o efektywności obróbki. Różne typy nacięć pozwalają na precyzyjne dostosowanie narzędzia do konkretnego zadania – od zgrubnego skrawania po wyjątkowo dokładne wygładzanie powierzchni.
Nacięcia pilników wpływają na sposób usuwania materiału, stopień wykończenia powierzchni oraz komfort pracy. Wyróżnia się cztery podstawowe rodzaje nacięć: pojedyncze, podwójne, Oberg oraz PANSAR®. Każde z nich ma swoje specyficzne zastosowania, które warto znać, aby dobrać pilnik idealnie dopasowany do obrabianego materiału i rodzaju pracy.
Charakterystyka:
✅ Jednolity układ nacięć biegnących w jednym kierunku
✅ Mniejsza agresywność skrawania
✅ Równomierne usuwanie materiału
Pilniki z nacięciem pojedynczym to doskonały wybór, gdy priorytetem jest precyzja i gładkie wykończenie. Dzięki jednorodnemu układowi nacięć narzędzie usuwa materiał równomiernie, nie pozostawiając głębokich rys. To sprawia, że są szczególnie cenione w pracach wymagających delikatnej obróbki.
Zastosowanie:
✔️ Polerowanie i wygładzanie powierzchni metalowych
✔️ Obróbka precyzyjna elementów mechanicznych
✔️ Prace konserwatorskie i renowacyjne
Tego rodzaju pilniki często stosuje się przy wykańczaniu części maszyn oraz detali wykonanych z miękkich metali, takich jak miedź czy aluminium.
Charakterystyka:
✅ Dwa skrzyżowane układy nacięć
✅ Bardziej agresywna praca niż w przypadku nacięcia pojedynczego
✅ Efektywne usuwanie materiału
Nacięcie podwójne wyróżnia się dwoma zestawami rowków, które przecinają się pod kątem. Dzięki temu pilnik skuteczniej „chwyta” obrabiany materiał, przyspieszając proces usuwania nadmiaru metalu. Jest to popularny wybór w sytuacjach, gdy liczy się szybkość pracy, a precyzja jest mniej istotna niż efektywność.
Zastosowanie:
✔️ Zgrubna obróbka metalu
✔️ Szybkie usuwanie nadmiaru materiału
✔️ Prace warsztatowe i ślusarskie
Pilniki z nacięciem podwójnym świetnie radzą sobie z twardszymi metalami, takimi jak stal czy żeliwo. Ze względu na swoją agresywność, mogą jednak pozostawiać widoczne ślady na obrabianej powierzchni.
Charakterystyka:
✅ Specjalnie zaprojektowany układ nacięć
✅ Lepsza kontrola nad usuwaniem materiału
✅ Skuteczność w pracy z twardymi metalami
Pilniki z nacięciem „Oberg” to narzędzia zaprojektowane do obróbki wyjątkowo twardych materiałów. Ich specyficzny układ nacięć sprawia, że skrawanie jest bardziej efektywne, a jednocześnie nie powoduje nadmiernego zużycia pilnika.
Zastosowanie:
✔️ Obróbka stali narzędziowej i hartowanej
✔️ Precyzyjne prace w przemyśle mechanicznym
✔️ Wykańczanie elementów konstrukcyjnych
Dzięki zwiększonej odporności na ścieranie, pilniki „Oberg” są często wybierane przez profesjonalistów pracujących w branży narzędziowej, motoryzacyjnej oraz inżynieryjnej.
Kupując pilniki do metalu, można często zauważyć, że oprócz standardowej numeracji gradacji, na narzędziach widnieją różne angielskie określenia, takie jak „bastard”, „second cut” czy „smooth”. Te nazwy nie są przypadkowe – określają rodzaj nacięcia pilnika i jego przeznaczenie.
Jednym z najczęściej spotykanych terminów jest „bastard”, oznaczający pilnik o średnio zgrubnym nacięciu. W praktyce oznacza to, że usuwa materiał dość szybko, ale nie tak agresywnie jak zdzierak (rough), jednocześnie pozostawiając powierzchnię gładszą.
Nazwa „bastard” w kontekście pilników wywodzi się z języka angielskiego i oznacza gradację pośrednią – między zdzierakiem a pilnikiem wykańczającym.
Charakterystyka:
✔️ Średnie nacięcie – kompromis między szybkością skrawania a dokładnością
✔️ Najczęściej posiada nacięcie podwójne
✔️ Dostępny w różnych kształtach – płaski, półokrągły, trójkątny, okrągły
Zastosowanie:
✅ Obróbka metali – nadawanie kształtu i usuwanie nadmiaru materiału
✅ Prace stolarskie – modelowanie i szlifowanie drewna
✅ Mechanika – wygładzanie powierzchni przed dalszą obróbką
✅ Tworzywa sztuczne – kształtowanie i wyrównywanie detali
Oprócz „bastard”, na pilnikach można spotkać inne nazwy, które również określają gradację nacięć:
Oznaczenie | Liczba nacięć/cm | Stopień agresywności | Zastosowanie |
---|---|---|---|
Rough (zdzierak) | 4,5–12,5 | Bardzo agresywne nacięcie | Szybkie usuwanie dużej ilości materiału |
Bastard (średni) | 5,6–16 | Średnia agresywność | Uniwersalne skrawanie i modelowanie |
Second Cut (półgładzik) | 9,5–23,6 | Precyzyjna obróbka | Przygotowanie do końcowego wygładzania |
Smooth (gładzik) | 13,2–31,5 | Bardzo dokładne wykończenie | Finalne wygładzanie powierzchni |
Dzięki tym oznaczeniom można łatwo dobrać odpowiedni pilnik do konkretnego zastosowania. Warto pamiętać, że im wyższa gradacja (więcej nacięć na cm), tym mniejsze tempo obróbki, ale lepsza jakość wykończenia.
Pilniki do metalu to niezwykle szeroka kategoria narzędzi, które różnią się nie tylko kształtem, wielkością czy gradacją nacięć, ale również zastosowaniem i materiałem, z którego są wykonane. W naszym sklepie podzieliliśmy pilniki na różne kategorie, aby ułatwić wybór odpowiedniego narzędzia. Poza klasycznymi pilnikami nacinanymi do metalu, oferujemy również pilniki do drewna, czyli tarniki, pilniki diamentowe o uniwersalnym zastosowaniu, a także pilniki iglaki, które są niezastąpione w precyzyjnych pracach ślusarskich, jubilerskich, modelarskich czy mikromechanicznych. Ich drobne i bardzo drobne nacięcie pozwala na dokładną obróbkę niewielkich elementów i detali, gdzie liczy się precyzja na poziomie ułamków milimetra.
Osobną grupę stanowią pilniki formierskie i rzeźbiarskie, które znajdują zastosowanie w kształtowaniu drewna, gipsu czy nawet miękkich metali. Dzięki specyficznemu uzębieniu pozwalają na szybkie usuwanie materiału, a jednocześnie umożliwiają zachowanie dużej kontroli nad kształtem obrabianej powierzchni. Ale to nie wszystko! W ofercie znajdują się również pilniki obrotowe, przeznaczone do użytku z elektronarzędziami. To już zupełnie inna kategoria narzędzi, pozwalająca na błyskawiczną i efektywną obróbkę, szczególnie w przemyśle oraz profesjonalnych warsztatach.
Oczywiście, dobór pilnika to nie tylko kwestia jego kształtu czy rodzaju nacięcia. Warto zwrócić uwagę na długość pilnika, która wpływa na komfort pracy oraz skuteczność obróbki. Istotny jest również rodzaj uchwytu, który powinien zapewniać pewny i wygodny chwyt, a także jakość materiału, z jakiego wykonane jest narzędzie. Stal stosowana do produkcji pilników powinna być odpowiednio zahartowana, aby narzędzie zachowało swoją ostrość przez długi czas. Warto też wiedzieć, że istnieją pilniki wykonane ze stali narzędziowej, stopów chromowo-wanadowych czy z warstwą diamentową, które gwarantują najwyższą trwałość i skuteczność.
Ale to dopiero początek tematu. Pilniki, jak każde narzędzie, wymagają odpowiedniej pielęgnacji. Większość użytkowników – i ja sam się do nich zaliczam – po zakończeniu pracy po prostu wrzuca pilnik do skrzynki z narzędziami i zapomina o nim do następnego użycia. Wydaje się to oczywiste, ale okazuje się, że pilniki wymagają konserwacji, jeśli mają służyć dłużej niż tylko do jednej roboty. W jaki sposób je czyścić i zabezpieczać? Na pewno nie wystarczy przetarcie szmatką czy potrząśnięcie, aby pozbyć się opiłków metalu. Jeśli chcecie dowiedzieć się, jak dbać o pilniki, jak je przechowywać i czego absolutnie nie robić, to wszystko opiszę w kolejnej części poświęconej konserwacji.
A skoro mówimy o pielęgnacji, warto również zwrócić uwagę na prawidłową technikę pracy pilnikiem. Choć wydaje się, że to jedno z najprostszych narzędzi ręcznych, to jego niewłaściwe użycie może skutkować szybszym zużyciem, a nawet uszkodzeniem obrabianego materiału. Właściwe prowadzenie pilnika, siła nacisku oraz kierunek ruchu mają ogromne znaczenie. Ale to już temat na oddzielny wpis, w którym opiszę, jak prawidłowo używać pilnika, aby pracować efektywnie i bez niepotrzebnych strat.
To dopiero początek sagi o pilnikach – przed nami jeszcze sporo ciekawych tematów, które pozwolą Wam lepiej zrozumieć te niepozorne, ale niezwykle przydatne narzędzia.
Autor: Sławomir Gagatek – właściciel sklepu z narzędziami Narzedziak.pl Absolwent Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu. Z rynkiem narzędziowym związany 2005 roku. Doświadczenie i wiedza poparta wieloma certyfikatami i szkoleniami. Prywatnie majsterkowicz hobbysta.
Zapisz się do Naszego Newslettera Czy artykuł, który właśnie przeczytałeś, wzbudził Twoje zainteresowanie? Czy pragniesz być na bieżąco z nowymi wpisami na naszym blogu? Zapisz się do naszego newslettera i bądź informowany o ekskluzywnych promocjach oraz najnowszych informacjach ze świata narzędzi! Nie wahaj się. Bądź na bieżąco!
|